Μετά το πέρας του Β παγκοσμίου πολέμου, οι αμερικανικές δυνάμεις κατοχής απαγόρεψαν την κατασκευή όπλων και σπαθιών, κάτι που οδήγησε πολλούς δεξιοτέχνες σιδηρουργούς να εγκαταλείψουν την τέχνη τους. Η τέχνη του γιαπωνέζικου σπαθιού κινδύνεψε να χαθεί για πάντα, αλλά ευτυχώς η απαγόρεψη κράτησε μόνο 7 χρόνια και η τέχνη αναγεννήθηκε. Σήμερα κατασκευάζονται στην Ιαπωνία σπαθιά αν όχι καλυτέρα, τουλάχιστον ισάξια με τα σπαθιά του παρελθόντος.
Τι είναι όμως αυτό που κάνει τα γιαπωνέζικα σπαθιά να ξεχωρίζουν από τα άλλα; Τι είναι αυτό που τους δίνει αυτή την μυστικιστική παρουσία? Θα δούμε αναλύοντας τον τρόπο κατασκευής τους.
Οι ρίζες του Ιαπωνικού σπαθιού προέρχονται πιθανότατα από την Κίνα και η αρχική τεχνολογία κατασκευής τους έφτασε στην Ιαπωνία μέσω της Κορέας. Τα πρώτα σπαθιά που γνωρίζουμε προέρχονται από τάφους που χρονολογούνται στον 4ο – 5ο αιώνα μ.χ. Οι λεπίδες αυτές είναι ίσιες και έχουν μονή κόψη. Αυτά τα σπαθιά είναι γνωστά ως Chokuto. Στην περίοδο Heian τα πρώτα γνώριμα σπαθιά έχουν αναπτυχθεί, και χαρακτηρίζονται από καμπυλωτές μακριές λεπίδες μονής εξωτερικής κόψης που προοριζόταν για έφιππες μάχες. Τα σπαθιά αυτά έχουν όλα τα χαρακτηριστικά της ιδιαίτερης κατασκευής που κάνουν τα ιαπωνικά σπαθιά ξεχωριστά. Αυτή την τεχνική θα την αναλύσουμε λίγο αργότερα. Τα σπαθιά αυτά χαρακτήριζαν την πρώτη εποχή του Ιαπωνικού σπαθιού (Koto) και είναι γνωστά ως Tachi.
Οι λόγοι για την εμφάνιση τους ήταν πρακτικοί. Επειδή πολεμούσαν από τα αλόγα υπήρχε η ανάγκη για ένα σπαθί που έκοβε σαν ξυράφι και όχι για ένα σπαθί που καρφωνόταν στο κορμί του εχθρού. Σε αυτό οφείλεται και η μονή κόψη και το καμπυλωτό σχήμα. Για το σχήμα υπήρχε ο επιπλέον λόγος ότι ήταν πιο εύκολο και γρήγορο να βγάλει κανείς το σπαθί από την θήκη του. Το Tachi ήταν πιο μακρύ από τα μετέπειτα σπαθιά αλλά έπρεπε και να μπορούν να το κρατάνε με το ένα χέρι, οπότε η λεπίδα χαρακτηριζόταν από την λεπτότητα της και το μικρό της πλάτος για λόγους βάρους. Το Tachi το φορούσαν στην μέση με την κοφτερή πλευρά της λεπίδας να κοιτά προς τα κάτω. Ελάχιστα γνωρίζουμε για τους σιδηρουργούς εκείνης της εποχής.
Η εποχή των εμφυλίων που ακολούθησε (Kamakura) υπήρξε η χρυσή εποχή του ιαπωνικού σπαθιού αφού όλες οι τεχνολογικές εξελίξεις που καθόρισαν την τελική μορφή του, εμφανιστήκαν τότε. Σε αυτή την περίοδο για πρώτη φορά οι σιδηρουργοί εισήγαγαν μαλακό ατσάλι χαμηλό σε περιεκτικότητα άνθρακα, στο σκληρό πλούσιο σε άνθρακα περίβλημα του σπαθιού. Σε αυτή την περίοδο δημιουργηθήκαν τα κοντά σπαθιά Tanto για να χρησιμοποιούνται σε μάχες χέρι με χέρι. Παράλληλα τα Tachi έγιναν βαρύτερα και κοντύτερα για χρήση και με τα δυο χέρια. Το βάρος των τακτικών είχε πέσει στην ανάπτυξη του πεζικού. Μέχρι την περίοδο Muromachi είχαν εδραιωθεί οι πέντε βασικές σχολές κατασκευής του Ιαπωνικού σπαθιού με πιο γνωστή την σχολή Bizen. Tην ίδια περίοδο έκαναν την εμφάνιση τους και τα Uchigatana που ήταν σπαθιά μεσαίου μήκους για χρήση σε εσωτερικούς χώρους, και ήταν οι πρόγονοι των Wakizashi. Τέλος στη περίοδο Momoyama (1568-1603) το Tachi καταργήθηκε και εδραιώθηκε το ζευγάρι των δυο σπαθιών (Daisho) που όλοι γνωρίζουμε σήμερα, το Katana και το κοντύτερο Wakizashi. Αυτά τα σπαθιά μπορούσαν να τα φέρουν μόνο όσοι ανήκαν στην τάξη των Samurai. Εμφανισιακά το Katana είναι παρόμοιο με το Tachi, αλλά είναι ελαφρώς κοντύτερο, πιο παχύ με μεγαλύτερη μύτη, συνήθως μικρότερη καμπυλότητα, και μεγαλύτερη Tsuba (sword guard). Το Wakizashi είναι απλώς μια μικρότερη έκδοση του μεγάλου του αδερφού. Πολλές φορές οι Samurai έφεραν και ένα Tanto που χρησιμοποιούσαν για δολοφονίες και τελετουργική αυτοκτονία. Το Tanto το έφεραν και οι γυναίκες των Samurai για προστασία.
Ας δούμε τώρα πως φτιάχνονταν το γιαπωνέζικο σπαθί και ποιες ήταν αυτές οι ιδιότητες που το έκαναν ξεχωριστό. Θα αποδώσω τις γιαπωνέζικες ορολογίες στα αγγλικά εφόσον οι ορολογίες έχουν μεταφραστεί από ιστορικούς που έχουν μελετήσει το θέμα. Αναγκαστικά για κάποιες ορολογίες δεν υπάρχει ανάλογη ελληνική μετάφραση οπότε θα χρησιμοποιήσω τις αγγλικές.
Το βασικότερο πρόβλημα που είχαν οι Ιάπωνες ήταν η έλλειψη πλουσίου ορυκτού πλούτου στη χώρα τους. Για να κατασκευαστεί το ατσάλι που χρειαζόταν για τα σπαθιά χρειάστηκε να αναπτυχθούν ορισμένες χρονοβόρες τεχνικές. Το σίδηρο το έβρισκαν σε μορφή ρινισμάτων στις κοίτες των ποταμών. Χρησιμοποιούσαν ειδικά κατασκευασμένους κλιβάνους (Tatara) οπού αναμείγνυαν τα ρινίσματα με κάρβουνο από καμένα δέντρα. Τα έψηναν σε μεγάλες θερμοκρασίες και το κατακάθι της διαδικασίας ήταν ένα πλούσιο σε άνθρακα ατσάλι. Η Tatara ήταν κατασκευασμένη έτσι ώστε να ελέγχεται η περιεκτικότητα του ατσαλιού σε άνθρακα, ανάλογα με το πιο μέρος του σπαθιού θα το χρησιμοποιούσαν. Στην ταινία του Miyazaki, Princess Mononoke, η πόλη της Λαίδης Eboshi κάνει αυτή την δουλειά χρησιμοποιώντας τα δέντρα για άνθρακα και σίδερο από την λίμνη. Οι κλίβανοι που χρησιμοποιούν οι πρώην πόρνες είναι Tatara.
Το ατσάλι που παράγεται στην Tatara ονομάζεται Tamahagane και είναι η πρώτη ύλη για τα γιαπωνέζικα σπαθιά
Τα επόμενα στάδια τώρα είναι δουλειά του σιδηρουργού. Υπάρχουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που θέλει να πετύχει. Το σπαθί που θα φτιάξει θα πρέπει να μην σπάει (unbreakability), να είναι εύκαμπτο (rigidity), και να κόβει σαν ξυράφι. Αυτά τα χαρακτηριστικά είναι εξαιρετικά δύσκολο να συνδυαστούν. Το ένα βασίζεται σε μαλακό ατσάλι (low Carbon) ενώ τα αλλά δυο χρειάζονται σκληρό ατσάλι (High Carbon). Το σκληρό ατσάλι σπάει εύκολα, ενώ το μαλακό δεν κόβει καλά. Οι Γιαπωνέζοι σιδηρουργοί κατάφεραν να συνδυάσουν τα χαρακτηριστικά αυτά χρησιμοποιώντας τρία διαφορετικά στάδια στο forging process.
1) Ένα εξωτερικό περίβλημα σκληρού ατσαλιού δημιουργείται διπλώνοντας το μέταλλο μέχρι και 10 φορές η παραπάνω για να επιτευχθεί ίση κατανομή του άνθρακα στο μέταλλο και να απομακρυνθούν ατέλειες (phosphates & sulphates). Το αποτέλεσμα είναι ένα ατσάλι με πολλά επίπεδα (layers) και συγκεκριμένα αισθητικά χαρακτηριστικά (δημιουργούνται αυλακωτές γραμμές που μοιάζουν με αυτές ενός κομμένου ξύλου).
2) Μαλακό ατσάλι χρησιμοποιείται για το εσωτερικό της λεπίδας και το σκληρό ατσάλι τυλίγεται γύρω του.
3) Η λεπίδα επικαλύπτεται κατά το μήκος της κόψης με πηλό ανακατεμένο με στάχτη. Ο πηλός δεν καλύπτει όλο τα πλάτος της λεπίδας. Το σπαθί μετά πυρακτώνεται μέχρι να φτάσει σε μια κρίσιμη θερμοκρασία η οποία υπολογίζεται από το χρώμα της πυρακτωμένης λεπίδας. Αυτό είναι το πιο κρίσιμο σημείο που μπορεί να καταστραφεί ένα σπαθί. Ο έμπειρος σιδηρουργός θα βγάλει τη λεπίδα από την φωτιά την κατάλληλη στιγμή και θα την βουτήξει σε παγωμένο νερό. Η απότομη ψύξη σε συνδυασμό με τον πηλό θα αποφέρει μια λεπίδα, τα μέρη της οποίας ψύχθηκαν με διαφορετική ταχύτητα. Αυτό οδηγεί σε μια κόψη με σκληρή (martensitic) επιφάνεια που θα κόβει σαν ξυράφι, και μια μαλακότερη πίσω επιφάνεια (pearlitic) που είναι πιο εύκαμπτη και αντέχει σε κραδασμούς.
Ο συνδυασμός αυτών των τεχνικών οδηγεί σε ένα τέλειο σπαθί που κατέχει όλα τα επιθυμητά χαρακτηριστικά
Tα επόμενα στάδια έχουν να κάνουν με το σχήμα και τα αισθητικά χαρακτηριστικά του σπαθιού. Ο σιδηρουργός θα καθορίσει την καμπυλότητα του σπαθιού, το μήκος και σχήμα της μύτης, και τις αυλακώσεις η τα σχεδία που θα χαράξει πάνω στην λεπίδα. Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά είναι προϊόν των προτιμήσεων του σιδηρουργού η του πελάτη για τον οποίο φτιάχνεται το σπαθί. Αφού ο σιδηρουργός είναι απόλυτα ευχαριστημένος από την δουλειά του, θα χαράξει την υπογραφή του στη λαβή της λεπίδας.
Το επόμενο στάδιο του Polishing (ακόνισμα) συνήθως το αναλαμβάνει ένας ειδικός τεχνίτης που είναι εξειδικευμένος σε αυτή την δουλειά. Δεν έχει καμιά σχέση με τον τροχό ακονίσματος που χρησιμοποιείται στην Ευρώπη, αλλά πρόκειται για μια επίπονη διαδικασία που κρατάει τουλάχιστον ένα μήνα.
Ο Polisher χρησιμοποιεί ένα σύνολο από ειδικές πέτρες με διαφορετική επιφάνεια που τις χρησιμοποιεί διαδοχικά πάνω στην επιφάνεια της λεπίδας. Αυτό είναι μια επίπονη και χρονοβόρα διαδικασία που απαιτεί μεγάλη τέχνη και υπομονή. Ο σκοπός είναι διπλός. Πρώτον να ακονιστεί η κόψη και να αποκτήσει τις κοπτικές ιδιότητες ενός ξυραφιού. Δεύτερον, να αναδειχθούν οι ικανότητες του σιδηρουργού κάνοντας εμφανή τα layers του διπλωμένου ατσαλιού, και παράλληλα να αναδειχθεί το Hamon που είναι το ίχνος που αφήνει στη λεπίδα η διαδικασία με το πηλό.
Το Hamon εμφανίζεται σαν μια χλωμή λευκή επιφάνεια κατά το μήκος της κόψης. Το σχήμα του εξαρτάται από το τρόπο που άπλωσε τον πηλό ο σιδηρουργός. Υπάρχουν διάφορα στυλ. Το Hamon σε συνδυασμό με τα layers του διπλωμένου ατσαλιού δημιουργούν ένα σπαθί μοναδικής ομορφιάς.
Αφού ολοκληρωθεί η διαδικασία του polishing, δεν σημαίνει ότι το σπαθί είναι έτοιμο. Μέχρι τώρα απλά έχουμε μια λεπίδα. Τώρα πρέπει να ντύσουμε το σπαθί. Πρέπει να κατασκευαστεί η λαβή (Τsuka), η Tsuba (sword guard), και η saya (θήκη). Όλα αυτά σε ένα περίπλοκο και ακριβό σπαθί μπορεί να απαιτήσουν διαφορετικό τεχνίτη για κάθε μέρος. Γενικά τα μέρη ενός γιαπωνέζικου σπαθιού φαίνονται στο παρακάτω διάγραμμα
Τα μέρη αυτά του σπαθιού είναι και τα ιδία συλλεκτικά αντικείμενα και πολλές φορές είναι δημιουργήματα διάσημων τεχνιτών. Αυτό ισχύει ειδικά με τις Tsuba οι οποίες πολλές φορές έχουν περίπλοκα σχεδία από χρυσαφί και αλλά κράματα μετάλλων, και συνήθως είναι υπογεγραμμένα από τους δημιουργούς τους. Η κάλυψη της λαβής του σπαθιου είναι κατασκευασμένη από ξύλο τυλιγμένο με δέρμα σελαχιού. Από πάνω τυλίγεται με μετάξι, μαλλί η δέρμα. Η Saya είναι συνήθως φτιαγμένη από λακαρισμένο ξύλο και είναι μερικές φορές διακοσμημένη με διακριτικά σχέδια
Μια ολοκληρωμένη πλούσια διακόσμηση που περιλαμβάνει όλα τα προβλεπόμενα ρούχα ενός σπαθιού ονομάζεται Koshirae. Για λόγους κόστους, πολλές καινούριες λεπίδες εφαρμόζονται σε θήκες από λείο λευκό ξύλο, χωρίς κανένα από τα παραπάνω εξαρτήματα. Αυτό ονομάζεται Shirasaya.
Όπως καταλάβατε η κατασκευή ενός Katana είναι μια δύσκολη και επίπονη διαδικασία. Ένα σπαθί θα πάρει το λιγότερο τρεις μήνες για να ολοκληρωθεί. Για την κατασκευή ενός πλήρους Koshirae θα χρειαστούν παραπάνω από έξι μήνες. Σήμερα υπάρχουν στην Ιαπωνία ταλαντούχοι σιδηρουργοί οι οποίοι διατηρούν το status εθνικού ήρωα στη χώρα τους. Κάθε χρόνο υπάρχουν διαγωνισμοί στους οποίους οι σιδηρουργοί διασταυρώνουν μεταφορικά τα ξίφη τους και οι καλύτεροι βραβεύονται. Έτσι υπάρχει μια Σουπερ Λιγκα κατηγορία των πιο διάσημων τεχνητών της Ιαπωνίας. Στους ιδίους διαγωνισμούς μπορεί κανείς να πάει παλιά σπαθιά για να τους γίνει αξιολόγηση. Στα αυθεντικά σπαθιά μεγάλης ποιότητας και με αυθεντικές υπογραφές δίνονται πιστοποιητικά αυθεντικότητας από τον επίσημο οργανισμό της Ιαπωνίας τον N.B.T.H.K.
Δεν μπορεί να γίνει ο καθένας κατασκευαστής σπαθιών στην Ιαπωνία. Πρέπει να μαθητεύσει σε κάποιον γνωστό σιδηρουργό και μπορεί να περάσει και ένας χρόνος προτού του επιτραπεί να φτιάξει το πρώτο του σπαθί. Και πρέπει να περάσουν τουλάχιστον τρία χρονιά προτού επιτραπεί στον μαθητευόμενο να φύγει από τον δάσκαλο και να ανοίξει το δικό του εργαστήριο. Έτσι ένα παραδοσιακό Ιαπωνικό εργαστήριο αποτελείται από τον δάσκαλο και τους μαθητευομένους του. Η Ιαπωνική κυβέρνηση έχει δώσει ένα όριο κατασκευής μέχρι έξι Katana το πολύ ανά χρόνο για κάθε δάσκαλο. Αυτό ισχύει για να διατηρηθεί η ποιότητα κατασκευής των σπαθιών και να αποφευχθεί η μαζική παραγωγή κατωτέρων σπαθιών.
Αυτό επηρεάζει το κόστος. Για να παραγγείλει κάποιος από εμάς ένα Katana από ένα Γιαπωνέζο δημιουργό που ΔΕΝ έχει διακρίσεις, χρειάζονται το λιγότερο 6 μήνες αναμονής και περίπου $9,000. Και αυτό για ένα Shirasaya. Για ένα μεγάλο δάσκαλο σαν τον Yoshindo Yoshihara η λίστα αναμονής ξεπερνάει τα τρία χρόνια, και το κόστος για ένα full Koshirae μπορεί κάλλιστα να ξεπεράσει τις μερικές εκατοντάδες χιλιάδες δολάρια. Η αλήθεια είναι όμως ότι ένα ολοκληρωμένο σπαθί είναι ένα έργο τέχνης αξεπέραστης ομορφιάς.
Η άλλη λύση είναι να αναζητήσει κανείς σπαθιά αντίκα, αλλά αυτό θέλει μεγάλη γνώση, βαθύ πορτοφόλι, και υφίσταται σε περίπλοκες νομικές διαδικασίες εισαγωγής και εξαγωγής. Πολλά από αυτά τα σπαθιά θεωρούνται εθνικοί θησαυροί και υπάρχουν πολλά που αναζητούνται από το τέλος του Β παγκοσμίου πολέμου.
http://en.wikipedia.org/wiki/Masamune
Άλλη μια λύση είναι τα σπαθιά που κατασκευαστήκαν κατά την διάρκεια του Β παγκοσμίου πολέμου για τους αξιωματικούς. Αυτά είναι σπαθιά εργοστασίου πολύ κατωτέρας ποιότητας, που η γιαπωνέζικη κυβέρνηση συνιστά την καταστροφή τους. Παρόλα αυτά είναι μια λύση για τους συλλέκτες που δεν έχουν δυνατό spending power. Θέλει προσοχή όμως. Υπάρχουν παλαιοπώλες στην Ελλάδα που θα σας πουλήσουν τέτοια σπαθιά για δυο και τρεις χιλιάδες ευρώ ενώ δεν αξίζουν παραπάνω από 600 – 900. Εναλλακτικά μπορείτε να αγορεύσετε Katana που έχουν φτιαχτεί για πολεμικές τέχνες και είναι συνήθως κινεζικής κατασκευής από εταιρίες σαν την Hanwei η τη Last Legend. Αυτά τα σπαθιά είναι βιοτεχνικά κατασκευασμένα και ακολουθούν κάποιες από τις παραδοσιακές μεθόδους κατασκευής αν και δεν είναι πάντα σε σωστά στυλ. Αυτά κοστίζουν από 300 -1500 ευρώ ανάλογα με το μοντέλο.
Τέλος, υπάρχουν τα διακοσμητικα σπαθιά που τα βρίσκεις σε κάθε μαγαζί με στρατιωτικά είδη η σε μαγαζιά με σουβενίρ. Αυτά τα κακουργήματα από ανοξείδωτο ατσάλι είναι βεβαία παιχνίδια για παιδιά…
Θα κλείσουμε το αφιέρωμα αναφέροντας λίγο τις πολεμικές τέχνες που ασχολούνται με την χρήση του Katana. Πρώτα απ’όλα έχουμε το Iaido το οποίο είναι η τεχνική του γρήγορου τραβήγματος του σπαθιού από την Saya, και η ομαλή επαναφορά του. Γι’αυτή την τέχνη χρησιμοποιούνται συνήθως σπαθιά με λεπίδα φτιαγμένη από αλουμίνιο, τα λεγόμενα Iaito σπαθιά. Το Kendo ασχολείται με τεχνικές του σπαθιού αλλά χρησιμοποιεί ξύλινα υποκατάστατα των σπαθιών τα Bokken. Για πιο hardcore καταστάσεις υπάρχουν οι πολεμικές τέχνες του Kobudo που περιλαμβάνει Kenjutsu, Ninjutsu και άλλες τέχνες που χρησιμοποιούν battle-ready σπαθιά για τεχνικές επίθεσης, και cutting practice (Tameshigiri). Η νούμερο ένα μορφή στο χώρο του Kobudo σήμερα είναι ο Fumon Tanaka.
Τελειώνοντας, ας αναφέρουμε ότι δεν υπάρχει κανένα νόημα να συγκρίνεις τα ευρωπαϊκά σπαθιά με τα γιαπωνέζικα. Κάθε όπλο κατασκευάζεται για να ανταπεξέλθει στο περιβάλλον στο οποίο θα χρησιμοποιηθεί. Τα Katana δεν φτιαχτήκαν για να πολεμήσουν εναντία στις πανοπλίες των Ιπποτών της Ευρώπης. Φτιαχτήκαν για να αντιμετωπίσουν στρατιές και τακτικές στο περιβάλλον της Ιαπωνίας, της Κίνας, και της Κορέας, και στο περιβάλλον αυτό απέδειξε ότι στα σωστά χέρια ήταν το υπέρτατο όπλο για Hand to Hand combat.
Σήμερα αποτελούν ένα έργο τέχνης που κάνουν περήφανο ένα ολόκληρο έθνος.
Αυτή το μήνυμα έχει επεξεργαστεί από Mr Ayu-Mania: 23 Σεπτέμβριος 2010 - 14:17
:wooi2:
:riiight:
