Βιογραφικά στοιχεία
Ο Χαγιάο Μιγιαζάκι γεννήθηκε σε μια εύπορη οικογένεια που ζούσε στα περίχωρα του Τόκυο τον Ιανουάριο του 1941. Ο πατέρας του ήταν διευθυντής της οικογενειακής επιχείρησης η οποία έφτιαχνε ανταλλακτικά και πτερύγια για τα μαχητικά αεροπλάνα Zero. Ο Χαγιάο δικαιολογημένα λόγω του πολέμου είχε άστατη παιδική ζωή, και άρχισε την βασική του σχολική εκπαίδευση ως πρόσφυγας στις επαρχίες της Ιαπωνίας το 1947. Παράλληλα σημαντική επίδραση στη ζωή του είχε και η μακροχρόνια μάχη της μητέρας του με την Φυματίωση, η οποία σαν γυναίκα έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του χαρακτήρα του μικρού Χαγιάο. Ήταν γνωστή ως μια πολύ δυναμική γυναίκα με καλή μόρφωση και έντονες καλλιτεχνικές ανησυχίες και δυτική νοοτροπία. Η επίδραση της μητέρας του είναι φανερή και σε ορισμένες από τις μετέπειτα ταινίες του, και συγκεκριμένα στις My Neighbor Totoro , και Laputa Castle in the Sky.
Όπως πολλά παιδιά της μεταπολεμικής Ιαπωνίας o Χαγιάο πρωτοεξέφρασε την επιθυμία να γίνει mangaka στο γυμνάσιο. Δεν είχε κάποιες ιδιαίτερες σχεδιαστικές ικανότητες τότε, αλλά ήταν μια εποχή που τα manga είχαν αρχίσει να μεσουρανούν, o Osamu Tezuka είχε ήδη γίνει διάσημος και γενικά υπήρχε έκδηλος ενθουσιασμός για την ένατη τέχνη. Ο Tezuka υπηρξε μια από τις πρώτες και καθοριστικές επιδράσεις για τον Μιγιαζάκι. Δεν ήθελε όμως να καταλήξει να τον αντιγράφει, οπότε ο Μιγιαζάκι κατάστρεψε πολλά από τα αρχικά του σχέδια τα οποία πίστευε ότι έμοιαζαν υπερβολικά με το στυλ του Tezuka.
Αρχικά ο Μιγιαζάκι απομακρύνθηκε από την τέχνη όταν πέρασε στο πανεπιστήμιο και έγινε φοιτητής πολιτικών επιστημών και οικονομικών. Αλλά και ως φοιτητής δεν ήθελε να ξεχάσει την μεγάλη του αγάπη και έγινε μέλος στη λέσχη παιδικής λογοτεχνίας όπου ηρθε σε επαφή με τα έργα πολλών κλασσικών δημιουργών και εικονογράφων, κάτι που επηρέασε τον τρόπο που ανέπτυσσε την πλοκή και τους χαρακτήρες των ταινιών του.
Μετά το πανεπιστήμιο το 1963 αντί να διαλέξει καριέρα ανάλογη με το πτυχίο του, χωρίς πολύ σκέψη έπιασε δουλειά στα Toei Animation Studios. Είχε τον ρόλο του In-Betweener, δηλαδή να σχεδιάζει τα cell frames που βρίσκονται ενδιάμεσα των σκηνών κλειδί που αποτελούν τα storyboards, μια δουλειά επίπονη και μονότονη αλλά και με μεγάλη ανάγκη για προσοχή στην λεπτομέρεια. Καθώς περνούσαν το χρόνια ο Μιγιαζάκι έπαιρνε θέσεις με μεγαλύτερη ευθύνη στο Studio, και παράλληλα ασχολήθηκε έντονα με τα συνδικαλιστικά της εταιρίας όπου γνώρισε τον φίλο του και μετέπειτα συνεργάτη του Isaao Takahata. Οι 2 άντρες δούλεψαν επιτυχημένα μαζί και κατέληξαν να είναι μέλη των production teams των ταινιών του Studio.
Στις αρχές της δεκαετίας του 70 και οι 2 έφυγαν από τα Toei για να έχουν μεγαλύτερη καλλιτεχνική ελευθερία. Ο Μιγιαζάκι ακολούθησε το όνειρο του και έγραφε manga σε μια εβδομαδιαία παιδική εφημερίδα ενώ παράλληλα έκτισε και την φήμη του ως Animator σκηνοθετώντας και παίρνοντας μέρος στην παραγωγή πολλών επεισοδίων από τηλεοπτικά ανιμέ της εποχής εκείνης. Ώσπου το 1979 ηρθε η ευκαιρία για να σκηνοθετήσει την πρώτη του ανιμέ ταινία η οποία θα ήταν το Castle Of Cagliostro με ηρώα τον Lupin III που ηταν πολύ δημοφιλής χαρακτήρας του Monkey Punch.
Οι πρώτες του ταινίες
1979 - LUPIN THE THIRD: CASTLE OF CAGLIOSTRO
Η πρώτη ταινία του Μιγιαζάκι είναι μια περιπέτεια δράσης που συνδυάζει κωμωδία, δράση, βία και ερωτισμό, με μια εκλεπτυσμένη ανάπτυξη χαρακτήρων και πλοκής. Παρότι ο κεντρικός χαρακτήρας δεν ηταν δημιούργημα του, ο Μιγιαζάκι επέδειξε πολλά από τα σκηνοθετικά χαρακτηριστικά και τεχνάσματα που θα τελειοποιούσε στις μετέπειτα ταινίες του.
Το στόρι έχει να κάνει με το κυνήγι διάσημων παραχαρακτών σε ένα μικρό άγνωστο ευρωπαϊκό δουκάτο, από τον Λουπεν ο οποίος είναι ο ίδιος διάσημος κλέφτης κοσμημάτων. Η αστυνομία κυνηγάει τον Λουπεν, ο Λουπεν κυνηγάει τους παραχαράκτες οι οποίοι κυνηγάνε την πριγκίπισσα Κλαρίς την μοναδική κληρονόμο του δουκάτου, ενώ όλοι ψάχνουν παράλληλα τον χαμένο θησαυρό της πριγκηπικής οικογένειας.
Η ταινία πήρε μόνο 7.5 μήνες για να ολοκληρωθεί υπό συνθήκες έντονης οικονομικής πίεσης. Ο Μιγιαζάκι κατόρθωσε να απεικονίσει το περιβάλλον του ξεχασμένου μεσαιωνικού δουκάτου με την βοήθεια βιβλίων και τουριστικών οδηγών για τα βουνά και πόλεις της βόρειας Ιταλίας. Λόγω τις συμμετοχής του Μιγιαζάκι στην ταινία οι χαρακτήρες στην ταινία είναι πιο διαυγείς πιο νεανικοί και πιο ρομαντικοί στο στυλ σε σχέση με το πώς απεικονίζονταν οι χαρακτήρες στο τηλεοπτικό ανιμέ. Τα χρώματα στην ταινία είναι καλοκαιρινά και ευδιάθετα εκτός από τις σκηνές που χρειάζεται να διευκρινιστεί η μάχη μεταξύ καλού – κακού. Ο Μιγιαζάκι σχεδίασε το κάστρο που κυριαρχεί στην ταινία με περισσή λεπτομέρεια και με έμφαση στην σκηνογραφική σκηνοθεσία που κάνουν τον θεατή να νομίζει ότι πρόκειται για πραγματική τοποθεσία. Το animation ακόμα και 28 χρόνια μετά φαίνεται φρέσκο και βλέπεται ευχάριστα. Η μουσική της ταινίας είναι περίπλοκη και πλούσια από την Yuji Ono συνδυάζοντας jazz με κλασική μουσική. Το μουσικό θέμα του Λουπεν από την τηλεόραση δένει αρμονικά με το όλο soundtrack.
Η ταινία είναι ένα αριστουργηματικό σκηνοθετικό ντεμπουτο για τον Μιγιαζάκι. Είχε ήδη αρκετή πείρα στην τηλεόραση και στα Toei, αλλά κανείς δεν ηταν προετοιμασμένος για ένα τόσο αρμονικό αποτέλεσμα. Είναι γεγονός ότι από τα αμέτρητα τηλεοπτικά επεισόδια και manga βιβλία, αυτή η ταινία θεωρείται το ποιοτικό αποκορύφωμα στο franchise του Λουπεν. Ο Μιγιαζάκι μας έδωσε σε αυτήν την ταινία ένα σκηνικό το οποίο θα το δούμε σε πολλές από τις επόμενες του ταινίες, μια εναλλακτική παραμυθένια Ευρώπη, μια Ευρώπη όπου ο πρώτος και ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος δεν συνέβησαν ποτέ. Η δράση, το χιούμορ, και η ατμόσφαιρα της ταινίας αφήνουν ευχάριστα συναισθήματα στον θεατή και επιδεικνύει ότι πριν καλά καλά μπει η δεκαετία του 80 το επίπεδο του γιαπωνέζικου animation ήταν ήδη υψηλότατο. Όταν ο Stephen Spielberg ρωτήθηκε πια είναι η καλύτερη car chase σκηνή στον κινηματογράφο, η απάντηση του ήταν η σκηνή της καταδίωξης στο Castle Of Cagliostro.
1984 - NAUSICAA OF THE VALLEY OF THE WIND
Αυτή η ταινία είναι αποτέλεσμα της μεγάλης αγάπης του Μιγιαζάκι για τα manga και του γεγονότος ότι ποτέ δεν σταμάτησε να ασχολείται με αυτά. Το θέμα της Nausicaa εμφανίστηκε για πρώτη φορά ως μια πρόταση για ταινία που θα φτιαχνόταν για το περιοδικό Animage σε συνεργασία με το studio Tokuma Shoten. Ήταν το 1981 λίγο μετά την ολοκλήρωση της ταινίας με τον Λουπεν. Η ιδέα δεν προχώρησε και το περιοδικό Animage έκανε πρόταση στον Μιγιαζάκι να φτιάξει ένα εβδομαδιαίο manga με βάση αυτό το θέμα. Ο Μιγιαζάκι δέχτηκε υπό τους όρους ότι θα έγραφε ο ίδιος την ιστορία όπως αυτός ήθελε, ότι θα είχε απόλυτη ελευθερία κινήσεων και ότι θα μπορούσε να διακόψει το manga αν υπήρχε ευκαιρία να γυρίσει κάποια ταινία.
Ο Μιγιαζάκι δήλωσε κάποτε ότι η Nausicaa ήταν αποτέλεσμα των ανυσηχιών που άρχιζαν να εμφανίζονται στον κόσμο για την καταστροφή της φύσης από τα τέλη της δεκαετίας του 70. Το γεγονός που είχε την μεγαλύτερη επιρροή στην θεματολογία της Nausicaa ήταν η μόλυνση του κόλπου της Minamata με υδράργυρο, την μεγαλύτερη οικολογική και κοινωνική καταστροφή στην ιστορία της Ιαπωνίας. Μετά τους αμέτρητους θανάτους και τερατογενέσεις μεταξύ των κατοίκων, κανείς δεν ξαναψάρεψε στην περιοχή για πολλά χρόνια με αποτέλεσμα πολλά είδη ψαριών που ήταν εξαφανισμένα από την περιοχή να επανέλθουν, και να δημιουργηθεί ένα οικοσύστημα που παρόμοιο του δεν υπήρχε πουθενά στην Ιαπωνία. Η νίκη της φύσης έναντι στα δηλητήρια του ανθρώπου και η ικανότητα της για regeneration ήταν η βασική έμπνευση για το στόρι της Nausicaa. Άλλες επιρροές στον Μιγιαζάκι ήταν η αγαπημένη του ιστορία από τα παιδικά του χρόνια, ‘The princess who loved insects’ μια παραδοσιακή γιαπωνέζικη ιστορία, και τέλος η δικιά μας Ναυσικά που βοήθησε τον Οδυσσέα στο ταξίδι του για την Ιθάκη.
Μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα, το manga έγινε ανάρπαστο και το περιοδικό Animage πουλούσε σαν τρελό. Το ενδιαφέρον της Tokuma Shoten άναψε πάλι, και αποφασίσθηκε να γυριστούν τα συμπληρωμένα κεφάλαια του manga σε ταινία, υπό τον όρο του Μιγιαζάκι ότι θα αποφάσιζε αυτός πια στοιχεία του manga θα χρησιμοποιούνταν στην ταινία. Ο Μιγιαζάκι έπρεπε να αποφασίσει τι θα κρατούσε από το πολύπλοκο και ανεκπλήρωτο manga έτσι ώστε να χωρέσει και να δέσει αρμονικά σε μια δίωρη ταινία. Ο φίλος του, ο Isaao Takahata ανέλαβε την παραγωγή του έργου με τα χίλια ζόρια, γιατί επρόκειτο για μια δύσκολη προσπάθεια με μεγάλο ρίσκο. Η ταινία ξεκίνησε τον Μάιο του 1983 και ολοκληρώθηκε τον Μάρτιο του 1984.
Το αποτέλεσμα, που θεωρείται από πολλούς ως η ταινία ορόσημο στην καριέρα του Μιγιαζάκι, αφηγείται την ιστορία μιας όμορφης πριγκίπισσας που μεγαλώνει σε ένα μελλοντικό φεουδαρχικό κόσμο, αποτέλεσμα ενός ολοκληρωτικού παγκοσμίου πολέμου που έχει καταστήσει μεγάλα κομμάτια της γης ακατάλληλα για διαβίωση. Η αγάπη της για όλα τα ζώντα όντα και ο αγώνας της για την κατανόηση της λειτουργίας της φύσης, την οδηγεί σε μεγάλους κινδύνους και σε σύγκρουση με την ανθρώπινη ματαιοδοξία τριγύρω της. Τα μυνήματα της ταινίας είναι πολλά, από αντί-πολεμικά, φεμινιστικά και φυσικά οικολογικά. Ο Μιγιαζάκι έχει πει ότι απλά θέλει ο κόσμος να βγαίνει από την αίθουσα του κινηματογράφου με ένα χαμόγελο στο πρόσωπο. Αυτή η ταινία κατάφερε πολλά περισσότερα. Τα πρώτα 5 λεπτά της ταινίας όπου η ηρωίδα κινείται μέσα στην ζούγκλα της μεταλλαγμένης φύσης, τα τεραστία έντομα, και την φονική ατμόσφαιρα επιδεικνύουν την αστείρευτη φαντασία του Μιγιαζάκι και την δημιουργικότητα του. Ακόμη και 24 χρόνια μετά η ταινία δεν παύει να προκαλεί δέος και θαυμασμό. Πολλοί κάνουν το λάθος και την συγκρίνουν με το manga το οποίο δεν θα ολοκληρωνόταν παρά αρκετά χρόνια αργότερα. Η ταινία είναι μια ξεχωριστή οντότητα και από μόνη της καταφέρνει να ενθουσιάσει τον θεατή.
Στην ταινία αυτή έκανε και την αρχή της συνεργασίας του με τον Μιγιαζάκι ο Joe Hisaishi ο οποίος παρήγαγε ένα soundtrack που συνδυάζει ευρωπαϊκές και ασιατικές ορχήστρικες και φωνητικές παραδόσεις με ηλεκτρονική ενορχήστρωση, ένα πραγματικά ονειρικό αποτέλεσμα. Ο Hisaishi θα συνεργαστεί με τον Μιγιαζάκι σε όλες τις επόμενες ταινίες του, θυμίζοντας την συνεργασία Alfred Hitchcock – Bernard Herman. Επίσης αξίζει να αναφερθεί ότι ένας από τους animators στην ταινία ο οποίος ήταν υπεύθυνος για τον σχεδιασμό των γιγαντιαίων πολεμιστών, δεν ήταν άλλος από τον Hideaki Anno ο οποίος θα έγραφε μερικά χρόνια μετά το όνομα του στο πάνθεον του Ανιμέ με το Neon Genesis Evangelion.
Η ταινία έγινε τεραστία επιτυχία στην Ιαπωνία και ο κόσμος σχημάτιζε ουρές έξω από τους κινηματογράφους που έπαιζαν την ταινία. Δυστυχώς αυτό τράβηξε και το ενδιαφέρον της δύσης η οποία έβγαλε την ταινία σε βίντεο με τίτλο ‘Warriors of the Wind’ η οποία ήταν πετσοκομμένη, με περικοπές 36 λεπτών, και αλλαγές διαλόγων έτσι ώστε να είναι προσιτή στο «παιδικό αμερικανικό κοινό». (Αυτή η version είναι διαθέσιμη στα ελληνικά κανάλια και βίντεο- κλαμπ). Αυτό εξόργισε τον Μιγιαζάκι και αποφάσισε να μην ξαναεπιτρέψει κυκλοφορία ταινίας του στην δύση. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος που ο Μιγιαζάκι δεν ήταν ευρύτερα γνωστός στο δυτικό κοινό μέχρι το Spirited Away.
Ένα πολύ καλό review για την ταινία έχει ήδη γίνει στο αδερφικό φόρουμ:
http://www.animeplanet.gr/forum/viewtopic.php?t=4854
Τα προβλήματα παραγωγής που είχε με τα ελλιπή Tokuma Shoten Studios, τον οδήγησε να δημιουργήσει μαζί με τον Isaao Takahata και τον Toshio Suzuki (εκδότη του Animage) τα περίφημα Studio Ghibli. The rest is history…
